Over: 
hoe muziek ontspanning en vermaak biedt, maar ook therapeutisch kan zijn. En soms zelfs leidt tot een hoger IQ.

DESKUNDIGEN

‘ Het helpt alleen als je affiniteit hebt met muziek ’

Elsbeth Siebbeles is neurologisch muziektherapeut en heeft haar eigen praktijk De Nieuwe Klank (denieuweklank.nl). Haar specialisatie: cliënten met een verstandelijke beperking en/of een ontwikkelingsachterstand. Daarnaast heeft ze veel ervaring met ouderen.

Wie hebben er baat bij muziektherapie?
“Het kan onder meer helpen bij mensen met autisme, een verstandelijke beperking, een gedrags- of angststoornis, depressieve klachten of een trauma. In de ouderenzorg heeft het veel nut bij mensen met dementie, niet-aangeboren hersenafwijking en parkinson. Het is voor jong en oud. Maar de belangrijkste voorwaarde is dat de cliënt affiniteit heeft met muziek. Anders heeft het geen zin.”

Hoe werkt het in de praktijk?
“Muziek heeft invloed op drie deelgebieden in de hersenen. Zoals op de spraak en taalfuncties. Daarin speelt met name melodie een heel belangrijke rol. Melodie legt een verbinding met het taalgebied waardoor mensen met spraakproblemen vaak zingend de woorden er wel uit krijgen. Er is bijvoorbeeld een techniek waarbij ik de melodie langzaam kan weglaten zodat uiteindelijk toch een verbeterde spraak bij de cliënt overblijft.

Verder hebben tempo en ritme grote invloed op de motoriek. Mensen met parkinson kunnen een heel verstoord loopje hebben. Als je ze een duidelijke beat geeft, zie je dat hun hersenen die puls oppakken. Je kunt dan spelen met verwachtingspatronen, want ze weten: er komt zo een volgende tel en nog een. Het is verbazingwekkend. Uiteindelijk zie je dat met intensieve muziektherapie in combinatie met fysiotherapie hun looppas steeds constanter wordt.”

Wat is het derde deelgebied?
“Dat zijn de cognitieve functies. Ik kan een cliënt bijvoorbeeld de opdracht geven: ‘Als ik op de hoge registers van de piano speel, moet je de bekkens gebruiken en als ik op de lage registers speel, sla je op de trommels.’ Daarmee kun je concentratievermogen en aandacht trainen.”

Hardrock & Bloeddruk
Welke muzieksoort het meest effectief is bij muziektherapie hangt vooral af van de smaak en ervaringen van de luisteraar. Muziektherapeut Elsbeth Siebbeles: “Het gaat er in mijn werk echt om welke muzieksoort en liedjes de emoties van de cliënt activeren. Bij demente ouderen gaat het er bijvoorbeeld om aan welke liedjes of muziekstukken zij herinneringen hebben.” 

Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder haalt in een van zijn onlinecolleges over muziek aan dat heavy metal volgens onderzoek angst- en stressverhogend zou zijn. Een studie wees uit dat tijdens het luisteren naar deze muziek de hartfrequentie omlaag ging en de bloeddruk omhoog. Maar deze metingen gingen alleen op bij mensen die al niet van heavy metal hielden. Bij de liefhebbers kwamen er heel andere waarden uit. Oftewel: dezelfde muziek kan op verschillende mensen een heel ander effect hebben.

‘ Woede of angst bij een kind kun je verzachten met muziek’

Professor Mark Jordans is kinderpsycholoog en hoofd van de onderzoeksafdeling van War Child. Hij werkt aan de ontwikkeling van psychosociale en geestelijke gezondheidssystemen voor kinderen in conflictgebieden.

Hoe belangrijk is muziek in jullie werk?
“Toen War Child in 1995 begon, gebruikte oprichtster Willemijn Verloop met haar team de kracht van muziek om in voormalig Joegoslavië oorlogskinderen te helpen. Tegenwoordig bieden we een veel breder palet van hulpmethodes. Sommige hebben zelfs niets met muziek of creativiteit te maken. Maar feit is dat muziek diep in ons DNA zit. We werken met onze life skills interventie. Dat is een programma dat kinderen vaardigheden aanleert om met hun moeilijke levens om te gaan. Daarbij zetten we vaak muziek in.”

Wat kan daarmee worden verholpen?
“Volgens onderzoek kampt ongeveer 40% van de kinderen in oorlogsgebieden met ernstige emotionele klachten. Dat zijn veelal angstgerelateerde klachten,

agressie of woede wat zich bijvoorbeeld uit in conflicten met leeftijdsgenoten of in slaap- en eetproblemen. Bij zulke klachten kan muziek een manier zijn om met emoties om te gaan. Als een kind erg veel woede of angsten heeft, kun je dat verzachten middels muziek.”

Door muziek te maken of ook door alleen te luisteren?
“Ik weet dat er onderzoek bestaat dat aantoont dat alleen al het luisteren naar muziek stressverlagend of helend kan werken. Maar wij gaan vooral uit van de kracht van actief met muziek bezig zijn. Het gaat ons echt om zelf meedoen, bewegen en dansen. Het heeft ook voordelen op sociaal vlak. Als een teruggetrokken kind uitgenodigd wordt om samen muziek te maken, kan dat een manier zijn om weer aan te haken bij leeftijdsgenoten. Zo kan muziek zorgen dat je vanuit een sociaal teruggetrokken situatie toch weer leert om opener te zijn en een sociale verbintenis aan te gaan.”

Kijk voor meer informatie op warchild.nl.

Wat is het derde deelgebied?
“Dat zijn de cognitieve functies. Ik kan een cliënt bijvoorbeeld de opdracht geven: ‘Als ik op de hoge registers van de piano speel, moet je de bekkens gebruiken en als ik op de lage registers speel, sla je op de trommels.’ Daarmee kun je concentratievermogen en aandacht trainen.”

MEER WETEN OVER MUZIEKTHERAPIE?

miraclesofmusic.nl • nvvmt.nl • muziektherapie.nl

Eerder verschenen in Margriet 35